Ludźmierz kojarzy się góralom podhalańskim z cudowną figurą Matki Boskiej "Gaździny i Królowej Podhala". Kult Maryjny trwa od niepamiętnych czasów. Figura słynąca z niezliczonych łask przyciąga tłumy pielgrzymów. Historycy określili, iż cudowna figura Matki Boskiej Ludźmierskiej powstała około roku 1400.


Do dziś krążą legendy związane z tym faktem. Jedna z nich głosi, że kupcom jadącym na Węgry ukazała się postać Matki Boskiej, a na miejscu cudu wzniesiono kościół i umieszczono w nim statuę Matki Boskiej. Inna legenda mówi, że węgierski handlarz winem, w czasie podróży zboczył z drogi prowadzącej przez torfowiska koło Ludźmierza, jego wóz ugrzązł, jemu samemu zaś groziła utrata życia. Głodny i znużony wzywał pomocy Matki Boskiej oraz oddał się w Jej opiekę. Przyrzekł wówczas, że po wyjściu z opresji sporządzi figurę Matki Boskiej i złoży ją w kościele ludźmierskim. Jego modlitwa została wysłuchana - w ciemności zauważył światło z ludźmierskiego kościoła, wydostał się z bagna i uratował życie. Z wdzięczności ufundował figurę.

Ważnymi datami dla tego sanktuarium były koronacja cudownej figurki koronami papieskimi przez prymasa Stefana Wyszyńskiego i biskupa Karola Wojtyłę 15 sierpnia 1963 roku, a także dwie pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II do Matki Boskiej Ludźmierskiej. W modlitwie różańcowej z Papieżem wzięło udział około 250 tys. pielgrzymów nie tylko z Podhala, ale również z całej Polski.


W latach dziewięćdziesiątych wydarzeniem kulturalnym związanym z sanktuarium stają się koncerty "Nieszporów Ludźmierskich". Ich prawykonanie odbyło się w Ludźmierzu 28 września 1992 roku. Autorem muzyki jest pochodzący z Nowego Targu kompozytor Jan Kanty Pawluśkiewicz, autorem psalmów zaś Leszek A. Moczulski.

Sanktuarium Ludźmierskie zostało rozbudowane. Wokół kościoła wzniesiono krużganki, wieczernik, ołtarz polowy i stacje Drogi Krzyżowej. Wybudowano okazały dom dla pielgrzymów. Końcem lat 90-tych sanktuarium ulega dalszemu rozbudowaniu. W podzięce Ojcu Świętemu za modlitwę różańcową wzniesiony został sumptem górali z Ameryki, Ogród Różańcowy. Stacje różańca wykonane są z białego marmuru, a nad całością góruje wzniesienie Stacji Ukrzyżowania Pana Jezusa. W centrum zaś ogrodu znajduje się pomnik z brązu klęczącego na modlitwie Ojca Świętego Jana Pawła II.